Atopowe zapalenie skóry u dzieci – leczenie i objawy

Spis treści:

1. Czym jest atopowe zapalenie skóry?
2. Postępowanie przy AZS
3. Diagnoza atopowego zapalenia skóry u dzieci
4. Leczenie atopowego zapalenia skóry u dzieci
5. Jak pomóc dziecku z atopowym zapaleniem skóry?

AZS często jest objawem alergii na białka mleka krowiego i wtedy ważnym elementem postępowania jest dieta eliminacyjna. Możliwe są jednak zachorowania na AZS niezwiązane z dietą i alergią na pokarmy. U dzieci do 2. roku życia objawami AZS są najczęściej grudki i rumienie, zlokalizowane na twarzy (zwłaszcza policzki i okolice uszu) oraz przedniej (tzw. wyprostnej) powierzchni nóżek i rączek. Często występuje suchość skóry oraz uporczywy świąd, który może też powodować zaburzenia snu. AZS jest chorobą przewlekłą; wprawdzie u niektórych dzieci zmiany skórne z wiekiem ustępują, ale objawów nie można bagatelizować, a choroba ta wymaga leczenia pod nadzorem specjalisty i starannej pielęgnacji skóry. Zmiany skórne w AZS łatwo ulegają zakażeniom bakteryjnym, zwłaszcza spowodowanym przez gronkowce i paciorkowce – jeżeli zauważysz na ciele dziecka pojawianie się pęcherzyków i zaczerwienienia skóry lub pojawi się sączenie wydzieliny ze zmian skórnych, które wcześniej były suche, powinnaś udać się do lekarza.

Atopowe zapalenie skóry najczęściej objawia się wypryskami, intensywnym swędzeniem i suchością skóry

• Kąpiel dziecka. Zbyt długa kąpiel może spowodować pogorszenie zmian skórnych u dzieci, które cierpią na atopowe zapalenie skóry, dlatego kąp dziecko nie dłużej niż kilka minut. U dzieci starszych często lepiej tolerowany jest prysznic niż kąpiel w wannie. Stosuj odpowiednie kosmetyki, unikaj stosowania mydeł i szamponów zawierających sztuczne barwniki i substancje zapachowe. Po kąpieli lepiej jest osuszyć skórę dziecka lekko dotykając jej ręcznikiem zamiast intensywnego wycierania – dzięki temu unikniesz nadmiernego wysuszenia skóry i dodatkowego jej uszkodzenia.

• Natłuszczanie i nawilżanie skóry. Bardzo ważne jest stosowanie preparatów nawilżających i natłuszczających do kąpieli oraz na skórę po zakończeniu kąpieli. Najlepiej używać ich tuż po kąpieli, gdy skóra dziecka jest jeszcze lekko wilgotna.

• Emolienty. To preparaty, które zabezpieczają skórę przed nadmierną utratą wody i wzmacniają barierę lipidową. Emolienty zwykle działają tylko przez kilka godzin, dlatego smarowanie ciała trzeba powtarzać. Pomimo że emolienty i preparaty natłuszczające są zwykle bez recepty, różnią się one składem i wskazaniami do ich stosowania. Najlepiej, aby kwestie natłuszczania skóry dziecka dokładnie skonsultować z lekarzem. W razie trudności z utrzymaniem prawidłowego nawilżenia i natłuszczenia skóry u dziecka z AZS najlepiej zasięgnąć opinii specjalisty dermatologa lub alergologa.

• Uciążliwe swędzenie. Z powodu świądu dziecko może się budzić nawet wiele razy w ciągu nocy. Uporczywe drapanie skóry atopowej może prowadzić do powstawania przeczosów lub infekcji bakteryjnej. Świąd skóry jest zwykle związany z jej suchością, ale u niektórych dzieci z AZS skóra swędzi pomimo pozornie dobrego stanu zewnętrznego. Uporczywy świąd znacznie zaburza jakość życia dziecka i grozi powikłaniami, z tego powodu bezwzględnie wymaga leczenia. Często są konieczne leki dostępne tylko na receptę. Przy zakażeniu bakteryjnym konieczny może okazać się antybiotyk.

• Stres dziecka. Stresujące wydarzenia mogą nasilać świąd, dlatego istotne jest dbanie o komfort psychiczny malucha i unikanie sytuacji trudnych emocjonalnie. Dobrze sprawdzają się codzienne rytuały (stałe godziny karmienia, zabawy itd.), które sprawiają, że dziecko czuje się bezpiecznie.

• Ubranka. Odpowiednie ubieranie dziecka pomoże uniknąć nadmiernego swędzenia. Zrezygnuj z ubranek, które mogą podrażniać skórę, zwłaszcza tych produkowanych ze sztucznych materiałów. Preferuj przewiewne materiały (np. bawełna), by skóra dziecka swobodnie oddychała. Na rynku dostępne są specjalne ubranka z materiałów produkowanych w technologii zmniejszającej ryzyko odczynów skóry alergicznej.

Atopowe zapalenie skóry w fazie rozwiniętej wygląda dość typowo, ale przyczyn suchości oraz zmian grudkowo-rumieniowych pojawiających się na skórze dziecka może być wiele i konieczne jest, aby diagnozę pozostawić lekarzowi specjaliście. Oprócz typowego wyglądu i lokalizacji zmian skórnych do najważniejszych objawów AZS, nazywanych kryteriami dużymi, należy uciążliwy świąd skóry, który może być nawet objawem dominującym.

W przebiegu AZS występują też liczne inne objawy, takie jak zmiany zapalne czerwieni wargowej, obrzęk powiek, nasilanie się świądu pod wpływem ciepła i pocenia się, albo pogorszenia stanu skóry na skutek stresu. Jeżeli co najmniej jedno z rodziców lub rodzeństwo dziecka ma alergię to ryzyko rozwoju alergii u dziecka jest wyraźnie zwiększone. Jeżeli u dziecka pojawiają się zmiany skórne i/lub suchość skóry, zawsze poinformuj lekarza o ewentualnym obciążeniu alergią w rodzinie.

Emolienty i tzw. dermokosmetyki to podstawa leczenia atopowego zapalenia skóry. Spośród innych leków przepisywanych przez lekarza najczęstsze są glikokortykosteroidy stosowane miejscowo w postaci kremów lub maści. Glikokortykosteroidy, zwane potocznie sterydami, są dużą grupą leków różniących się między sobą profilem i siłą działania. Wszystkie preparaty sterydowe dzieli się na 7 grup według ich siły działania. Dobór odpowiedniego preparatu musi być dokonany przez lekarza. Jak każdy lek mają one swoje działania uboczne, ale dobrze dobrane niemal zawsze dają znacznie więcej korzyści niż powikłań. W ostatnich latach oprócz preparatów sterydowych do leczenia AZS weszły nowoczesne preparaty niesterydowe, należące do grupy tzw. inhbitorów kalcyneuryny. Dodatkowo lekarz może zalecić stosowanie leków przeciwgrzybiczych, maści z witaminą A lub miejscowych antybiotyków.

W ciągu trwania choroby mogą zdarzyć się okresy, gdy typowe objawy atopowego zapalenia skóry nie będą się pojawiać. Niestety zwykle nie oznacza to jednak trwałego wyleczenia. Cały czas trzeba pamiętać o właściwej pielęgnacji skóry. W aptekach dostępne są środki o pH 5,5 przeznaczone dla skóry atopowej. Ich wybór należy skonsultować z lekarzem, gdyż niewłaściwie dobrany preparat może uczulać dziecko. Odpowiednio dobrane leczenie, a także stały rytm dnia, pozwalający dziecku czuć się bezpiecznie, złagodzi objawy zapewniając komfort zarówno dziecku, jak i rodzicom.

Szacuje się, że około połowa niemowląt i małych dzieci z AZS wykazuje nietolerancję niektórych pokarmów, co może nasilać u nich zmiany skórne. Najczęściej uczulającymi alergenami pokarmowymi są mleko krowie, jaja kurze i orzechy.

Atopowe zapalenie skóry może nawracać, dlatego warto w odpowiednim momencie rozwoju dziecka nauczyć je, jak powinno postępować, czego unikać, żeby objawy choroby się nie zaostrzyły lub nie powróciły po wyleczeniu. Już od wieku przedszkolnego można uczyć dzieci zasad pielęgnacji skóry atopowej. Bezwzględnie należy unikać narażenia dzieci na bierne palenie – udowodniono, że dym papierosowy sprzyja rozwojowi atopowego zapalenia skóry.

Jeżeli AZS jest związane z alergią pokarmową, pacjenci powinni unikać produktów nasilających zmiany skórne. Zwykle większe znaczenie ma obserwacja nasilenia zmian skórnych po próbach spożywania danego produktu oraz po jego okresowym wycofaniu z diety (test karencji i ekspozycji) niż mechaniczne opieranie się na wynikach testów skórnych lub badań krwi na obecność specyficznych przeciwciał IgE.

Kontrowersyjną i często trudną dla dzieci i ich rodziców kwestią jest kontakt dziecka ze zwierzętami domowymi. Sierść psa lub kota może uczulać dziecko i powodować pogorszenie zmian skórnych. Niekiedy rozwój choroby u dziecka wymusza więc zrezygnowanie z obecności ulubionego zwierzęcia z domu.

Poznaj objawy alergii na białka mleka krowiego

Zobacz