Katar to stan zapalny śluzówek nosa związany z powstawaniem dużej ilości wydzieliny. Obrzęk nosa i wydzielina powodują zaburzenia drożności nosa i trudności z oddychaniem. Nieżytowi nosa nazywanemu potocznie katarem towarzyszą często świąd nosa, kichanie, ból głowy lub uciążliwy wyciek wydzieliny. Spływanie kataru do gardła może powodować kaszel, zwłaszcza w nocy.

Katar u niemowlaka

Spis treści:

  1. Przyczyny kataru u dzieci
  2. Kiedy katar u dzieci jest objawem alarmowym?
  3. Postępowanie w przypadku kataru u dziecka

Nieżytowi nosa nazywanemu potocznie katarem towarzyszą często świąd nosa, kichanie, ból głowy lub uciążliwy wyciek wydzieliny. Spływanie kataru do gardła może powodować kaszel, zwłaszcza w nocy.

Przyczyny kataru u dzieci

Zdecydowanie najczęstszą przyczyną kataru są infekcje wirusowe, zwłaszcza zakażenia tzw. Rhinowirusami. Są to zwykle infekcje sezonowe, najczęściej występują w okresach przejściowych: jesienią i wiosną, ale możliwe są o każdej porze roku. Typowe dla infekcji wirusowej jest współistnienie kataru, kaszlu i stanu podgorączkowego lub gorączki. Wbrew potocznej opinii wygląd wydzieliny wydostającej się z nosa nie ma decydującego znaczenia w różnicowaniu przyczyn kataru. Nawet w infekcjach wirusowych wydzielina z nosa po kilku dniach może przestać być przejrzysta i przybierać przejściowo kolor żółtawy lub nawet zielonkawy.

Wbrew potocznej opinii wygląd wydzieliny wydostającej się z nosa nie ma decydującego znaczenia w różnicowaniu przyczyn kataru.

U starszych dzieci z katarem należy brać też pod uwagę choroby zatok przynosowych. Ujścia zatok znajdują się w nosie, pod małżowinami nosowymi. Z tego powodu zapalenie zatok z tworzeniem się w ich wnętrzu wydzieliny, oprócz bólu głowy, gorączki i dolegliwości ogólnych, może powodować wyciek wydzieliny z nosa lub wrażenie zatkanego nosa. U dzieci młodszych zatoki są jeszcze słabo rozwinięte, z tego powodu przed 3.-5. rokiem życia zapalenia zatok z wyciekiem wydzieliny z nosa są dużo rzadziej spotykane.

Katar może być też objawem reakcji alergicznej. Zwykle jest to objaw alergii wziewnej, ale możliwe jest występowanie nieżytu nosa u pacjentów uczulonych na inne alergeny, nawet pokarmowe.

Istnieją zasadniczo dwie formy kataru alergicznego:

  • pierwsza cechuje się dominującym obrzękiem nosa (z uczuciem zatkania, ale bez dużej ilości wydzieliny),

  • druga to katar z dużą ilością wodnistej wydzieliny.

Rozróżnienie jest istotne w praktyce, ponieważ te dwa rodzaje kataru alergicznego leczy się w sposób nieco odmienny.

Kiedy katar u dzieci jest objawem alarmowym?

Katar zwykle nie jest objawem alarmowym i bardzo rzadko związany jest z chorobą wymagającą natychmiastowej konsultacji z lekarzem. Wyjątkiem są nasilone odczyny alergiczne, które mogą zaczynać się wyciekiem wodnistej wydzieliny z nosa i niewielkimi trudnościami w oddychaniu, ale w skrajnych przypadkach rozwijają się do objawów wstrząsu anafilaktycznego. Jeżeli u dziecka z objawami alergii pojawia się dość nagle wyciek wodnistej wydzieliny z nosa, a następnie narasta świąd skóry, duszność i osłabienie, jest to na pewno objaw alarmowy wymagający wezwania pogotowia ratunkowego.

Postępowanie w przypadku kataru u dziecka

Zdecydowana większość przypadków kataru u dzieci ustępuje w ciągu 1-2 tygodni i wymaga jedynie leczenia objawowego. Zalecane postępowanie to tzw. toaleta nosa, czyli zakraplanie solą fizjologiczną lub preparatami wody morskiej. Przy dużej ilości wydzieliny można jej nadmiar odciągać specjalnymi aparatami do odsysania nosa, ale należy uważać z wykonywaniem tego zabiegu u najmłodszych dzieci, bowiem łatwo uszkodzić wrażliwą śluzówkę nosa. Dużym problemem u młodszych dzieci jest spływanie wydzieliny po tylnej ścianie gardła i spowodowany tym kaszel, zwłaszcza w nocy. W takich sytuacjach można na noc stosować krople do nosa ze środkami obkurczającymi naczynia, ale należy pamiętać, że powinno to być tylko postępowanie doraźne i krótkotrwałe i konsultowane z lekarzem. Kropli „obkurczających” u dzieci nie należy stosować dłużej niż 3-5 dni i najlepiej stosować je jak najrzadziej, np. tylko na noc, aby ułatwić dziecku zaśnięcie i dać komfort oddychania przez nos w czasie snu.

Większość przypadków kataru ulega samoistnej poprawie w ciągu kilku dni, więc zadaniem lekarza jest głównie diagnostyka i leczenie kataru przewlekłego lub przedłużającego się. U dziecka z przewlekającym się katarem ważne jest całościowe badanie pediatryczne, w tym obejrzenie gardła, osłuchanie, a jeżeli lekarz rejonowy ma doświadczenie w badaniu otoskopem, to także zajrzenie do uszu. Przy podejrzeniu podłoża alergicznego leczenie powinno być odmienne niż w tzw. zwykłym katarze, a wówczas stosowane leki są zazwyczaj na receptę. Przy wątpliwościach lekarz rejonowy może zdecydować o konsultacji ze specjalistą laryngologiem.