Czym jest alergia na białka mleka krowiego u dzieci i jak się objawia?

Spis treści:

1. Alergia u dzieci
2. Czym jest alergia pokarmowa?
3. Dlaczego alergia pokarmowa rozwija się u dzieci?
4. Alergia na białka mleka krowiego

Alergię może wywołać każdy pokarm. Jednak u najmłodszych dzieci zdecydowaną większość reakcji alergicznych wywołują:

• mleko krowie,
• jajka,
• orzeszki ziemne i orzechy,
• ryby i skorupiaki,
• soja,
• gluten.

W ostatnich latach obserwujemy wręcz lawinowy wzrost występowania chorób alergicznych, a jest to związane zarówno z czynnikami osobniczymi (np. genetycznymi), jak i w znacznej mierze środowiskowymi, takimi jak status społeczno-ekonomiczny, rodzaj porodu (cesarskie cięcie), antybiotykoterapia, wielkość rodziny, dieta, alergeny wewnątrz- i zewnątrzdomowe, narażenie na dym tytoniowy, zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego itp.

Mleko krowie należy do tzw. „wielkiej ósemki” alergenów pokarmowych i jest najczęściej uczulającym pokarmem w grupie niemowląt i małych dzieci.

Alergia na białka mleka krowiego jest niepożądaną (powtarzalną) reakcją organizmu dziecka o charakterze immunologicznym – może być IgE-zależna , IgE-niezależna i mieszana. Zazwyczaj objawy IgE-zależnej alergii występują nawet w ciągu kilku minut do 2 godzin od spożycia nawet niewielkiej ilości mleka. Z kolei manifestacja kliniczna IgE-niezależnej alergii na białka mleka krowiego pojawia się zwykle kilka godzin, czy nawet kilka dni od spożycia mleka. Objawów o charakterze opóźnionym można nie wiązać z alergią pokarmową. Dlatego, jeśli istnieje podejrzenie alergii na pokarm o mechanizmie opóźnionym, warto obserwować dziecko. Takie objawy najczęściej bezpośrednio nie zagrażają życiu, jednak nie należy zwlekać z wizytą u lekarza, gdyż opóźnianie wprowadzenia prawidłowego postępowania może powodować zaburzenia rozwoju dziecka.

Alergia pokarmowa występuje najczęściej u najmłodszych dzieci (do 3 lat) ponieważ w tym okresie życia mają one nie w pełni rozwinięte anatomiczne i czynnościowe bariery ochronne organizmu (dotyczy to zwłaszcza przewodu pokarmowego) oraz niedojrzałe mechanizmy immunologiczne. We wczesnym dzieciństwie obserwuje się niedojrzałość barier ochronnych jelita cienkiego – morfologiczną, enzymatyczną, enterohormonalną i immunologiczną. Jelito małych dzieci cechuje również zwiększona przepuszczalność dla alergenów pokarmowych, dlatego one są bardziej predysponowane do absorpcji alergenów pokarmowych w organizmie

Należy odróżnić nadwrażliwość niealergiczną na mleko (bez udziału czynników immunologicznych, np. nietolerancję laktozy) od alergii na białka mleka krowiego (zależnej od układu immunologicznego).

Znaczenie klinicznie mają dwie grupy białek mleka krowiego: białka kazeinowe i serwatkowe (α-laktoalbumina, β-laktoglobulina, albumina surowicy bydlęcej).

Obraz kliniczny alergii pokarmowej, w tym na białka mleka krowiego, jest zróżnicowany, a reakcje immunologiczne mogą dotyczyć każdego układu/narządu. Alergia na białka mleka krowiego najczęściej manifestuje się równoczesnymi objawami z kilku narządów (przewód pokarmowy, skóra, układ oddechowy, inne narządy), w około 10% przypadków jest to manifestacja jednonarządowa; objawy mogą być: ostre, podostre, przewlekające się i przewlekłe.

Obraz kliniczny alergii pokarmowej w populacji wieku rozwojowego w ostatnich latach zmienia się – obecnie dominują w nim zmiany skórne (atopowe zapalenie skóry czy pokrzywka).

Podstawą rozpoznania alergii jest ustalenie związku przyczynowo-skutkowego pomiędzy spożyciem szkodliwego pokarmu a występowaniem dolegliwości. Objawy alergii na białka mleka krowiego zależą od rodzaju zaburzeń, tego czy są one IgE-zależne, IgE-niezależne czy mieszane.

Reakcja alergiczna przy alergii na białka mleka krowiego

• Reakcje IgE-zależne to głównie pokrzywka, obrzęki naczynioworuchowe, wysypki, rumień skóry, nudności, wymioty, ból brzucha, biegunka, a także, u nielicznych dzieci, wstrząs anafilaktyczny jako stan zagrażający życiu.
• Reakcje mieszane to m.in. eozynofilowe zapalenie przełyku i/lub żołądka, atopowe zapalenie skóry (około 30% AZS spowodowane jest alergią pokarmową).
• Reakcje komórkowe to często zapalenie odbytnicy lub odbytnicy i okrężnicy, zapalenie jelita cienkiego i okrężnicy oraz przewlekła biegunka, które są powodowane alergią na białka mleka krowiego.

W zależności od nasilenia objawów chorobowych rozpoznaje się różne postaci alergii na białka mleka krowiego.

Postać łagodna/umiarkowana charakteryzuje się częstymi wymiotami, biegunką, zaparciem stolca (zmiany skórne okołoodbytowe), atopowym zapaleniem skóry, czasami kaszlem, czy katarem, ale niezwiązanymi z infekcją, długotrwałym niepokojem lub kolką niemowlęcą.

Z kolei ciężka postać alergii na białka mleka krowiego to głównie ciężkie atopowe zapalenie skóry z niedoborami białkowymi, upośledzenie wzrastania z powodu przewlekłej biegunki i/lub wymiotów i/lub braku apetytu, czasami odmowa przyjmowania posiłków, niedokrwistość z powodu niedoboru żelaza z jawnego lub utajonego krwawienia z przewodu pokarmowego, ostry obrzęk krtani, świszczący oddech oraz wstrząs anafilaktyczny.

Źródło: Polskie stanowisko w spawie alergii u dzieci i młodzieży, Maciej Kaczmarski, Jolanta Wasilewska, Elżbieta Jarocka-Cyrta i wsp., Postępy Dermatologii i Alergologii XXVIII; 2011 (supl. 2)