Alergia na białka mleka krowiego, potocznie często w mediach nazywana skazą białkową, jest najczęstszym typem alergii pokarmowej wśród niemowląt w Polsce. Kontakt uczulonego dziecka z alergenem może prowadzić m.in. do pojawiania się dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego, zmian skórnych oraz zaburzeń związanych z funkcjami układu oddechowego. Z poniższego artykułu dowiesz się więcej o tym, jak wyglądają objawy alergii na białka mleka krowiego u niemowlaka i na czym opiera się leczenie alergii.

Spis treści:

  1. Czym jest alergia na białka mleka krowiego u niemowlaka?
  2. Kiedy pojawia się alergia na białka mleka krowiego u niemowlaka?
  3. Objawy skazy białkowej u niemowlaka
  4. Diagnostyka skazy białkowej u niemowlaka
  5. Postępowanie w alergii na białka mleka krowiego u niemowlaka
  6. Dieta u niemowlaka z alergią na białka mleka krowiego
  7. Kiedy mija skaza białkowa u niemowlaka?
  8. Źródła:

Czym jest alergia na białka mleka krowiego u niemowlaka?

Tzw. skaza białkowa jest określeniem często używanym w odniesieniu do alergii na białka mleka krowiego, czyli nieprawidłowej, nadmiernej reakcji układu odpornościowego na białka zawarte w mleku, prowadzącej do wystąpienia wyraźnych dolegliwości. Alergia na białka mleka krowiego stanowi najczęstszą postać alergii na pokarm u niemowląt w Polsce. Stwierdza się ją u około 2% dzieci poniżej 2. roku życia.

Kiedy pojawia się alergia na białka mleka krowiego u niemowlaka?

Objawy skazy białkowej zaczynają się pojawiać w ciągu kilku pierwszych miesięcy życia (zwykle przed ukończeniem przez niemowlę 6. miesiąca). Najczęściej występują już w okolicy 2-3. miesiąca życia, a więc przed rozpoczęciem rozszerzania diety dziecka. Nawet, jeśli maluch jest karmiony piersią, na tym etapie może mieć styczność z białkami mleka krowiego pochodzącymi z diety mamy (w niewielkiej ilości dostają się one do pokarmu produkowanego przez kobietę).

Warto mieć jednak na uwadze, że objawy alergii na białka mleka krowiego w części przypadków są zauważane później, np. po rozszerzeniu diety niemowlaka karmionego piersią o pierwsze produkty nabiałowe, takie jak jogurty czy sery, w drugim półroczu życia.

Objawy skazy białkowej u niemowlaka

Skaza białkowa może dawać objawy pochodzące z różnych układów – nie tylko (często kojarzone z tym przez rodziców) dolegliwości związane z pracą przewodu pokarmowego. Najczęściej pojawiają się one w ciągu kilkunastu lub kilkudziesięciu minut od kontaktu dziecka z alergenem.

Warto wspomnieć także o typie alergii, w którym mamy do czynienia z tzw. reakcjami opóźnionymi. Objawy są wtedy zauważalne dopiero po dłuższym czasie od spożycia białek mleka krowiego przez malucha, nawet po 3 dniach.

Poniżej prezentujemy symptomy, które mogą świadczyć o alergii na białka mleka krowiego u niemowlaka.

Objawy ze strony układu pokarmowego u niemowlaka ze skazą białkową

Do głównych objawów alergii na białka mleka krowiego związanych z funkcjonowaniem przewodu pokarmowego dziecka należą:

  • Biegunki,
  • Obecność krwi w stolcu,
  • Widoczny śluz w stolcu,
  • Wymioty,
  • Bóle brzucha,
  • Zaburzenia przyrostów masy ciała.

Objawy skórne u niemowlaka ze  ze skazą białkową

Typowym objawem skórnym, który można zauważyć u wielu niemowląt ze skazą białkową jest pokrzywka, czyli zmiany o charakterze wypukłych bąbli w kolorze czerwonym lub białym. Przypominają ślady po dotknięciu skóry przez pokrzywę lub po ukąszeniu komara. Pokrzywce zwykle towarzyszy świąd. U dzieci z alergią na białka mleka krowiego w wielu przypadkach można zaobserwować także rumień.

Alergia na białka mleka krowiego często współistnieje z atopowym zapaleniem skóry (AZS). Kontakt z alergenem może nasilać objawy tej choroby, wywołując suchość skóry, dotkliwy świąd, a także zwiększoną wrażliwość na czynniki zewnętrzne (np. niską lub wysoką temperaturę, niektóre substancje wykorzystywane w kosmetykach do pielęgnacji, przegrzanie). Dzieci z AZS mają dużą skłonność do podrażnień. Na ich skórze często powstaje wysypka w postaci grudek lub pęcherzyków, a także zmiany rumieniowe.

Objawy ze strony układu oddechowego u niemowlaka z alergią na białka mleka krowiego

U dziecka ze skazą białkową czasami obserwuje się także objawy ze strony układu oddechowego w postaci:

  • Wodnistego kataru,
  • Kaszlu,
  • Kichania,
  • Trudności w oddychaniu,
  • Świszczącego oddechu.

Zaburzenia oddychania u dziecka z alergią na białka mleka krowiego mogą wynikać z rozwoju reakcji anafilaktycznej.

Reakcja anafilaktyczna u niemowlaka z alergią na białka mleka krowiego

Reakcja anafilaktyczna jest stanem nagłego pojawienia się ciężkich, potencjalnie zagrażających życiu zaburzeń, w odpowiedzi na kontakt z alergenem. Do objawów anafilaksji zalicza się:

  • Przyspieszony oddech,
  • Świszczący oddech,
  • Duszność,
  • Kaszel,
  • Obrzęk gardła i języka,
  • Chrypkę,
  • Trudności w połykaniu,
  • Uczucie zmęczenia lub splątania,
  • Zawroty głowy,
  • Omdlenie,
  • Bladość skóry,
  • Obrzęk i świąd skóry.

Taka reakcja zdarza się bardzo rzadko w przypadku niemowląt karmionych wyłącznie piersią, dla których jedynym źródłem narażenia na białka mleka krowiego jest śladowa ich ilość pochodząca z mleka mamy. Większe ryzyko występuje przy spożyciu pokarmów uzupełniających.

Diagnostyka skazy białkowej u niemowlaka

Bardzo ważnym elementem diagnostyki alergii pokarmowej jest szczegółowy wywiad medyczny, dzięki któremu lekarz może uzyskać informacje o objawach (ich rodzaju, czasie występowania), reakcjach organizmu dziecka na zmianę diety, ewentualnych trudnościach w karmieniu oraz obciążeniu genetycznym chorobami alergicznymi.

Podstawowym sposobem stosowanym do rozpoznania alergii na białka mleka krowiego u niemowlaka z podejrzeniem tej choroby jest przeprowadzenie tzw. doustnej próby prowokacji poprzedzonej wprowadzeniem 1-4 tygodniowej diagnostycznej diety eliminacyjnej. Polega ona na podawaniu produktów zawierających mleko krowie w określonych, zwykle stopniowo zwiększających się porcjach. Jednocześnie ściśle obserwuje się dziecko, by stwierdzić, czy wystąpiły jakiekolwiek niepożądane reakcje na pokarm mogące świadczyć o alergii. Protokół takiego badania dobierany jest indywidualnie przez lekarza.

Badania dodatkowe, takie jak punktowe testy skórne lub oznaczenie swoistych IgE we krwi, mogą pełnić rolę pomocniczą w diagnostyce alergii na białka mleka krowiego, jednak nie dają wystarczających informacji, by na ich podstawie ustalić rozpoznanie.

Postępowanie w alergii na białka mleka krowiego u niemowlaka

Dieta eliminacyjna wykluczająca z diety dziecka białka mleka krowiego jest podstawowym i jedynym sposobem długoterminowego  postępowania w alergii. Terapię farmakologiczną stosuje się jedynie doraźnie do redukcji objawów w sytuacji przypadkowego narażenia na kontakt z alergenem. Wykorzystuje się do tego celu przede wszystkim leki antyhistaminowe. Jeśli pojawiają się ciężkie objawy, może być potrzebne zastosowanie glikokortykosteroidów. W przypadku wystąpienia reakcji anafilaktycznej (nasilonych objawów ze strony układu krążenia i oddechowego) natychmiastowo podaje się adrenalinę w postaci wstrzyknięcia domięśniowego.

Dieta u niemowlaka z alergią na białka mleka krowiego

Przyjrzyjmy się bliżej najważniejszym aspektom stosowania diety eliminacyjnej u niemowlaka z alergią na białka mleka krowiego.

Karmienie piersią przy skazie białkowej u niemowlaka

Karmienie piersią jest zalecanym sposobem żywienia niemowlaka ze alergią na białka mleka krowiego. Podawanie alergikowi mleka mamy wymaga jednak zazwyczaj zastosowania u niej diety bezmlecznej (wykluczającej mleko, wszystkie przetwory mleczne i zawierające te składniki produkty). W takim przypadku należy pamiętać o przyjmowaniu przez kobietę suplementów wapnia (1000-1300 mg dziennie) oraz witaminy D (1500-2000 j.m. dziennie).

Co podawać dziecku ze skazą białkową gdy nie jest ono karmione piersią?

W przypadku dzieci, u których zdiagnozowano alergię na białka mleka krowiego, i które snie są karmione piersią lub u których konieczne jest dokarmianie,  lekarz zaleci  stosowanie  preparatu mlekozastępczego  dla maluchów z alergią na białka mleka krowiego.

W łagodnej i umiarkowanej postaci alergii na białka mleka krowiego lekarz zaleca stosowanie preparatu o znacznym stopniu hydrolizy białek mleka. Oznacza to, że ich cząsteczki podzielone są na mniejsze fragmenty, których spożycie zwykle nie wywołuje objawów alergii. W ciężkich postaciach  alergii może być potrzebne zastosowanie mieszanek aminokwasowych. W tego typu preparatach białka mleka rozbite są na najmniejsze budujące je cząstki, bezpieczne nawet dla dzieci z najwyższym stopniem nadwrażliwości. Wszystkie preparaty mlekozastępcze stosowane w alergii na białka mleka krowiego należy stosować pod nadzorem lekarza.

Rozszerzanie diety u niemowlaka ze alergią na białka mleka krowiego

Rodzice dziecka z alergią na białka mleka krowiego przy rozszerzaniu jego diety powinni zwrócić uwagę przede wszystkim na to, aby unikać przypadkowego narażenia malucha na kontakt z alergenem i jednocześnie zapewnić w jego jadłospisie alternatywne źródła składników pokarmowych dostarczanych w standardowej diecie przez mleko (czyli przede wszystkim wapnia oraz białka).

Podstawową zasadą jest niepodawanie dziecku produktów mlecznych i żywności, która je zawiera. W diecie nie powinny znaleźć się:

  • Mleko krowie (w różnych postaciach – płynnej, w proszku),
  • Jogurty,
  • Kefiry,
  • Maślanki,
  • Sery,
  • Śmietany i śmietanki,
  • Masło, masło klarowane (ghee).

Ze względu na wysokie ryzyko tzw. reakcji krzyżowych, nie włącza się do diety maluchów także produktów z mleka koziego i owczego. Z tego samego powodu potrzebne może być unikanie żywności zawierającej soję.

Należy zachować ostrożność i czytać skład przed podaniem dziecku jakichkolwiek produktów. Niektóre z nich rzadko kojarzą się rodzicom z nabiałem, a jednak mogą zawierać w składzie mleko krowie w różnych postaciach. W tym kontekście warto zwrócić szczególną uwagę na:

  • Pieczywo i różnego rodzaju wypieki, w tym bułki i chleb, ciasta i ciasteczka, herbatniki, biszkopty,
  • Wyroby mięsne, np. parówki i wędliny,
  • Desery, w tym czekolady, cukierki, batony, kremy, lody, budynie, kakao i czekolady w proszku, napoje mleczne i mleczno-owocowe,
  • Tłuszcze roślinne, np. margaryny (niektóre z nich zawierają białka mleka, inne są ich pozbawione).

Ponadto trzeba zdawać sobie sprawę, że białka mleka krowiego w składzie produktów spożywczych mogą kryć się pod innymi nazwami:

  • Kazeina,
  • Serwatka,
  • Kazeinian (w tym kazeinian wapnia, sodu, potasu, magnezu),
  • Laktoglobulina,
  • Laktoalbumina,
  • Laktoferyna.

Ważnym aspektem diety eliminacyjnej jest także uzupełnianie w jadłospisie brakujących składników pokarmowych. Warto już od pierwszych miesięcy rozszerzania diety włączać do jadłospisu dziecka produkty stanowiące dodatkowe źródła wapnia:

  • Zielone warzywa (np. brokuły, szpinak, brukselka, jarmuż),
  • Ryby,
  • Produkty zbożowe dla niemowląt i małych dzieci,
  • Orzechy i nasiona (w postaci zmielonej),
  • Nasiona roślin strączkowych (np. soczewica, fasola).

Natomiast źródłami białka w diecie niemowlaka z alergią na białka mleka krowiego, którego dieta jest już rozszerzana o pokarmy uzupełniające, są przede wszystkim:

  • Mleko mamy lub preparta mlekozastępczy dla alergików,
  • Mięso,
  • Ryby,
  • Jaja,
  • Nasiona roślin strączkowych.

Napoje roślinne (np. owsiane, migdałowe, kokosowe, z białka grochu) w wersji bez cukru można wprowadzić do diety malucha w niewielkich ilościach przy rozszerzaniu jego diety. Nie mogą one jednak zastępować mleka mamy lub preparatu mlekozastępczego dostosowanego do potrzeb dziecka w 1. roku życia. Napoje roślinne jako główną alternatywę dla mleka najlepiej podawać dopiero po ukończeniu 2. roku życia, wybierając wersję bez cukru i wzbogacaną w wapń.

Kiedy mija skaza białkowa u niemowlaka?

Alergia na białka mleka krowiego, potocznie nazywana skazą białkową pojawiająca się u niemowlaka w większości przypadków ulega samoistnemu wyleczeniu w wieku dziecięcym. Szacuje się, że około połowa dzieci nabywa tolerancję na białka mleka krowiego jeszcze w wieku niemowlęcym. Tylko u 20% maluchów alergia utrzymuje się do czasu ukończenia 3. roku życia. Po 5. roku życia tylko 8% dzieci, u których stwierdzono wcześniej alergię na białka mleka krowiego nadal ma jej objawy po spożyciu alergenu. Natomiast w 15. roku życia ten odsetek wynosi zaledwie 3%.

Źródła: