Biegunka jako objaw alergii pokarmowej
Biegunką nazywamy rozluźnienie stolców i zwiększenie częstotliwości ich oddawania w porównaniu z wcześniej obserwowanym rytmem oddawania stolca. Są też definicje biegunki opierające się na liczbie oddawanych stolców mówiące, że biegunką nazywamy stan, w którym dziecko oddało co najmniej 3 płynne lub półpłynne stolce w czasie 12 godzin albo co najmniej 1 płynny lub półpłynny stolec z domieszką dużej ilości śluzu, ropy lub krwi. Większość przypadków biegunki u dzieci to tzw. biegunki ostre, trwające nie dłużej niż 7-10 dni. Biegunkę nazywamy przewlekłą, gdy trwa ponad 14 dni.
Spis treści:
Przyczyny biegunki u dzieci
Najczęstszą przyczyną biegunki są zakażenia przewodu pokarmowego. Czynnikiem powodującym infekcje jelitowe w naszym kraju są najczęściej wirusy, takie jak rotawirusy, adenowirusy i norowirusy. Na drugim miejscu są przyczyny bakteryjne (Salmonella, Shigella, Yersinia i inne). Dużo rzadziej przyczyną biegunek są zakażenia pasożytnicze lub grzybicze. Przyczyną biegunek są też tzw. zatrucia pokarmowe. Należą one zasadniczo do zakażeń bakteryjnych, ale w tym przypadku zakażeniu ulega pierwotnie nie człowiek, ale pokarm. Bakterie namnażające się w zakażonym i niewłaściwie przechowywanym pokarmie wytwarzają toksyny, które spożyte następnie przez człowieka powodują bóle brzucha, wymioty i biegunkę.
Typowym przykładem takiego mechanizmu działania bakterii są zatrucia gronkowcowe, związane głównie ze spożywaniem mleka i produktów mlecznych (np. lodów). W zatruciach pokarmowych zwykle dziecko najpierw intensywnie wymiotuje, a dopiero potem dostaje biegunkę. Możliwe są też biegunki nie związane z infekcjami. Przykładami takich schorzeń mogących objawiać się biegunką są: alergia pokarmowa, nietolerancja laktozy, celiakia, choroba Leśniowskiego-Crohna. Biegunka bywa też objawem zespołu nadwrażliwego jelita oraz efektem nadmiernego spożycia przez dziecko płynów, zwłaszcza zawierających cukry proste (soki, kompoty itp.).
Kiedy biegunka u dzieci jest objawem alarmowym?
Głównym zagrożeniem przy biegunce jest odwodnienie oraz zaburzenia składu elektrolitów we krwi dziecka. Bardzo niekorzystne jest, jeżeli dziecko z biegunką dodatkowo wymiotuje, zmniejsza to bowiem szanse na skuteczne nawodnienie doustne.
Zaburzenia elektrolitowe mogą powodować drżenia lub drgawki, albo znaczne osłabienie lub przeciwnie – duże pobudzenie dziecka.
Szczególną uwagę należy zwracać na stan świadomości dziecka, suchość błon śluzowych, zmniejszoną ilość wydalanego moczu, chęć do picia oraz wygląd stolców i ich objętość. Zaburzenia elektrolitowe mogą powodować drżenia lub drgawki albo znaczne osłabienie lub przeciwnie – duże pobudzenie dziecka. Wszystkie te objawy u dziecka z biegunką są wysoce alarmowe i wymagają pilnego zawiadomienia lekarza rejonowego lub pogotowia ratunkowego. Wprawdzie przy obecnym poziomie opieki zdrowotnej w naszym kraju ciężkie powikłania biegunek zdarzają się rzadko, ale należy pamiętać, że odwodnienie i zaburzenia elektrolitowe w przebiegu ostrej biegunki mogą być nawet przyczyną zgonu dziecka. Najbardziej zagrożone są dzieci najmłodsze, u których utrata płynów bywa bardzo szybka.
Postępowanie w przypadku biegunki u dzieci
W ostrej biegunce podstawą jest dostarczenie dziecku odpowiedniej ilości wody i elektrolitów. W aptekach są dostępne bez recepty takie preparaty o składzie dopasowanym do potrzeb dziecka z biegunką, w tym preparaty w najwygodniejszej do stosowania w domu postaci gotowych płynów w buteleczkach lub kartonikach. Podstawowa metoda domowego leczenia biegunek z wykorzystaniem tego typu płynów nazywana jest „przerwą wodną”. Polega ona na tym, że należy przerwać normalne karmienia i przez 4-6 godzin podawać dziecku do picia zakupione w aptece preparaty lecznicze zawierające odpowiednie proporcje wody i elektrolitów. W przypadku braku poprawy lub obecności opisanych powyżej objawów alarmowych konieczny jest kontakt z lekarzem.
Bardzo ważnym elementem postępowania w leczeniu biegunki jest ocena możliwości stosowania nawodnienia doustnego.
Lekarz badając dziecko chorujące na ostrą biegunkę, musi przede wszystkim określić, czy u dziecka występują cechy odwodnienia i jakie jest ich ewentualne nasilenie. Bardzo ważnym elementem postępowania jest ocena możliwości stosowania nawodnienia doustnego. Ważny jest nie sam fakt, czy dziecko pije płyny i nie wymiotuje, ale także ocena, czy jest w stanie drogą wyłącznie doustną wyrównać cały istniejący niedobór płynów oraz dodatkowo swoje bieżące zapotrzebowanie na płyny. W przypadku stwierdzania ciężkiego odwodnienia, zaburzeń świadomości, niechęci do picia lub wymiotów powodujących dodatkową utratę płynów po próbach pojenia lekarz podejmuje decyzję o skierowaniu dziecka do szpitala. Jeżeli stan dziecka jest dość dobry i wydaje się, że można uzyskać nawodnienie drogą doustną, lekarz na podstawie wyniku badania fizykalnego oraz wagi dziecka wylicza niezbędną ilość płynów, jaką dziecko powinno spożyć w ciągu najbliższych godzin leczenia oraz decyduje o ewentualnych dodatkowych lekach przeciwbiegunkowych lub przeciwinfekcyjnych.
Większość pediatrów, oprócz zalecenia doustnych płynów nawadniających, przepisuje różne leki przeciwbiegunkowe, probiotyki, a nawet doustne antybiotyki i chemioterapeutyki. Warto jednak pamiętać, że większość ostrych biegunek to choroby samoograniczające się, w których należy unikać nadmiaru leków. Podstawowym i często jedynym leczeniem powinno być uzupełnienie niedoboru wody i elektrolitów oraz zapobieganie odwodnieniu w przypadku oddawania kolejnych biegunkowych stolców. Najlepszym środkiem służącym temu celowi są dostępne w aptekach tzw. doustne płyny nawadniające (DPN).
